بهترین قالب برای نمایش این تصاویر که در دیدارهای غیررسمی و صمیمی رهبری با خانواده معزز شهدای مدافع حرم ثبت شده است، گونه «مستند» است و مؤسسه پژوهشی- فرهنگی انقلاب اسلامی (دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای) از آن بهره برده؛ در واقع این مؤسسه با همراهی مستندسازان جوان و خوش ذوق، تماشای این لحظات ناب و دیدنی را با مردم شریک شده است. پس از تولید و پخش مستندهای «در لباس سربازی» و «غیررسمی»، حالا «لشکر زینبی» تازه‌ترین مستندی است که با محوریت روایت و رونمایی از تصاویری دیده نشده از محافل صمیمانه رهبر انقلاب تولید شده است. مستندی که پنجشنبه گذشته دقایقی پس از لحظات افطار روی آنتن شبکه یک سیما رفت اما بازتاب‌هایش در فضای مجازی همچنان ادامه دارد. مستند «لشکر زینبی» به کارگردانی محسن اردستانی نخستین قسمت از مجموعه «این ستاره‌ها» است که قصد دارد به مرور، گوشه‌ای از جلسات و ارتباط همیشگی رهبر معظم انقلاب با خانواده معزز شهدا را به نمایش درآورد.
به باور بسیاری، جریان تولید مستندهایی درباره دیدارهای غیررسمی رهبر انقلاب که از میان آرشیوهای موجود در دفتر حفظ و نشر ایشان از سوی مؤسسه پژوهشی- فرهنگی انقلاب اسلامی راه افتاده، جریان مبارکی است؛ زیرا جای این روایت ها خالی بود، آن هم در زمانه امروز که عصر جنگ روایت‌هاست و مستندسازان جوان و انقلابی کشورمان با آثارشان نشان دادند که سربازان بابصیرت، هوشمند و توانمندی در این جبهه هستند.
«لشکر زینبی» روایت لبخند و اشک و حماسه
مستند «لشکر زینبی» روایتی از تصاویر منتشر نشده دیدار خانواده‌های شهدای مدافع حرم با رهبر معظم انقلاب است که پخش آن از تلویزیون، واکنش‌های مثبتی را در پی داشت. محسن اردستانی، کارگردان این اثر معتقد است که «این جنس مستندسازی از اساس می‌تواند برای مخاطب عام در نظر گرفته شود. فضای لبخند واشک و حماسه در این آثار غالب است و به همین دلیل مخاطب عام می‌تواند به‌راحتی با آن ارتباط برقرار کند.
این مستند مشخصاً روایت دیدارهای سال ۹۲ تا ۹۸ رهبرانقلاب با خانواده شهدای مدافع حرم در حسینیه شماره ۲ بیت رهبری است. ایشان دیدارهای دیگری هم در این قالب داشته‌اند اما ما متمرکز روی دیدارهای صورت گرفته در همین حسینیه بودیم.» او در گفت و گو با مهر یادآور شده است:«در این مستند از نظر فرمی، نه مانند مستند «در لباس سربازی» از نریشن استفاده کردیم و نه مانند مستند «غیررسمی» مصاحبه داشتیم. این صرفاً یک انتخاب فرم متفاوت برای مواجهه با یک آرشیو است. شاید در قسمت‌های بعدی هم تصمیم بگیریم سراغ راوی، نریشن یا مصاحبه برویم.»
او اضافه کرده است: «احساس خودم این بود که اگر نریشن اضافه می‌کردم در بخش‌های روایت مستند، شعاری می‌شد. به‌جای آن تصمیم گرفتم آنچه مدنظر دارم را در تصویر نشان دهم. مثلاً وقتی می‌خواستم از رفتار پدرانه رهبر انقلاب بگویم، به‌جای گفتن، چند لحظه کوتاه را به تصویر درآوردم تا مخاطب مستقیم آن را تماشا کند مثلاً دو پلانی که رهبر انقلاب در آن‌ها دست فرزندان شهدای مدافع حرم را می‌بوسند، به نظرم مربوط به لحظه‌های بزرگی است که اتفاقاً در همین مدت پخش تیزر هم بازتاب قابل‌توجهی در فضای مجازی داشته است. این لحظه‌ها کاملاً تصویری است و نمی‌توان آن‌ها را شرح داد».
به گفته اردستانی، «دیدار رهبر انقلاب با خانواده شهدا از همان سال‌های جنگ برقرار بوده و ایشان دیدارهایی در سال‌های ریاست جمهوری هم داشته‌اند. بیش از ۲هزار خانواده شهید تا به امروز با رهبری دیدار کرده‌اند که از بسیاری از این دیدارها به‌ویژه دیدارهای دهه ۶۰ شاید امروز هیچ تصویر و راشی هم وجود نداشته باشد. بعضی از این دیدارها در محله‌ها و اماکن عجیب‌وغریبی رخ داده است؛ مثلاً موردی بود که ماشین حضرت آقا امکان ورود به منطقه‌ای را در پایین‌شهر نداشت برای ادامه همین مجموعه «این ستاره‌ها» طرح تولیدِ حداقل دو قسمت دیگر آماده است و قسمت‌های بعدی آن به مرور تولید خواهد شد».
«روایت رهبری» بی‌طرف و بدون سانسور
مستند «روایت رهبری» به کارگردانی مهدی نقویان، روایتی از وقایع مربوط به انتخاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به‌عنوان رهبر جمهوری اسلامی ایران است. این مستند در سه قسمت تهیه و تولید شده است که اول اسفندماه ۱۳۹۷ از شبکه‌های «اول» و «مستند» سیما پخش شد.
البته یک خلاصه تک قسمتی از این مجموعه سه قسمتی هم تولید شد که به‌مناسبت سی‌امین سالگرد ارتحال امام خمینی (ره) روی آنتن شبکه های مختلف تلویزیون رفت.
مستند «روایت رهبری» با استفاده از تصاویر آرشیوی بکر و دیده نشده‌ای، ماجرای انتخاب حضرت آیت‌الله خامنه‌ای به عنوان رهبر انقلاب را روایت می‌کند.کارگردان این مستند با استفاده از تصاویر آرشیوی دیده نشده‌ای از اجلاسیه فوق‌العاده مجلس خبرگان در ۱۴ خرداد ۶۸ و مباحثات صورت گرفته در این اجلاس را رونمایی می‌کند و اسناد اجلاسیه فوق‌العاده مجلس خبرگان در ۱۵ مرداد سال ۶۸ در این مستند پخش می‌شود.
استعفای آیت‌الله منتظری، چگونگی پذیرفتن این استعفا توسط امام خمینی (ره) و بررسی آن در اجلاس مجلس خبرگان، اصل ولایت‌فقیه و چگونگی ورود آن به قانون اساسی، ارتباط آیت‌الله خامنه‌ای با امام خمینی (ره) و انقلاب و دلایل انتخاب ایشان برای رهبری و … از جمله موضوعاتی است که در این مستند به آن‌ها پرداخته شده است. نقویان درباره این مجموعه سه قسمتی توضیح داده بود: «در مستند «روایت رهبری» مسائل حاشیه‌ای جای خودش را کاملاً به محتوای کامل و ارائه سندی جامع از جلسه مهم سال ۱۳۶۸ خبرگان رهبری داده است. ما همه اتفاقات مهم را در این مستند گذاشته‌ایم؛ فرضمان این بود که چهار ساعت جلسه خبرگان رهبری برای انتخاب رهبری دست همه مردم است و اگر ما جایی را به خاطر اینکه به مذاقمان خوش نیامده و در سلیقه ما نیست سانسور و حذف کنیم ممکن است علیه فیلممان استفاده شود.
همه بزرگوارانی که در پشت تریبون حاضر می‌شوند و صحبت می‌کنند در این فیلم گنجانده شده‌اند، حتی می‌توانستم به حاشیه‌ها هم بپردازم که فیلم را از نظر خبری مورد توجه قرار دهد اما به طور کل، دنبال مستند منصفانه‌ام در حالی که در کارهایم که ایده‌های پردردسری دارند، همه فکر می‌کنند ما دنبال حاشیه‌سازی‌ایم اما سعی می‌کنم در این ایده‌هایی که انتخاب می‌کنم، حرف جدی برای گفتن داشته باشیم».
«غیررسمی» در دیدارهای پنجشنبه‌ای
مجموعه مستند «غیررسمی» که تاکنون دو قسمت از آن روی آنتن رسانه ملی رفته است درباره دیدارهای غیررسمی رهبری با اقشار مختلف مردم است. قسمت اول این مجموعه که روایتی از دیدار راویان دفاع مقدس با رهبر معظم انقلاب بود، تابستان سال گذشته به مناسبت هفته دفاع مقدس منتشر شد و قسمت دوم هم اوایل پاییز پارسال روی آنتن رفت. قسمت دوم این مجموعه مستند با موضوع «مروری بر دیدارهای پنجشنبه‌ای» رهبرانقلاب و حاشیه‌های این جلسات پخش شد. یکی از برنامه‌های مستمر حضرت آیت‌الله خامنه‌ای که از سال‌های گذشته برقرار بوده، برگزاری جلسات گوناگون با طیف‌های مختلف علمی، اجتماعی، فرهنگی و هنری بوده است.
جلساتی که در فضایی متفاوت از دیدارهای رسمی برگزار شده و رهبر انقلاب پای صحبت‌ها و درددل‌های حاضران می‌نشستند که بخشی از این جلسات از سال ۱۳۹۵ در قالب جلسات «پنجشنبه ای» برگزار شده است.
کارگردانی روایت تصویری این دیدارهای غیررسمی را علی صدری نیا، مستندساز جوان کشورمان بر عهده دارد که قسمت‌های دیگر آن به مرور و بدون زمان بندی مشخصی روی آنتن می‌رود. پخش دو قسمت از این مجموعه مستند، واکنش‌های مثبت فراوانی را در فضای رسانه‌ای و شبکه‌های اجتماعی به همراه داشت، به‌ویژه قسمت دوم که روایتی از دیدارهای غیر رسمی و صمیمی رهبر معظم انقلاب با فعالان فرهنگی و هنری کشور بود و حرف‌های بی پرده و صریح هنرمندان با رهبری را به تصویر کشید.
صدری نیا در گفت وگویی که پیش از این با خبرنگار ما داشت، هدف از ساخت این مجموعه مستند را یک قدم نزدیک تر شدن به ابعاد شخصیتی رهبر انقلاب دانسته و گفته بود: «رسانه‌های معاند یا افراد مخالف با انقلاب تلاش می‌کنند تصویری از جامعه ایرانی و مسئولان جامعه ایرانی بسازند و القا کنند که در کشور ما فضای گفت و گوی صریح و فضای انتقادی وجود ندارد.
به نظرم این رسانه‌های معاند نیستند که از این منظر ناگفته ای برایشان باقی مانده باشد، آن‌ها هرچه داشتند در سال‌ها و دهه‌های گذشته گفته اند، این ما هستیم که ناگفته‌های بسیاری داریم و از دریچه این تصاویر و جلسات می‌شود بسیاری از این ناگفته‌ها را گفت. به همین دلیل رسانه‌های معاند پس از پخش این مستند دچار انفعال شدیدی شده‌اند. این اتفاق بزرگ و مثبتی است چون آن‌ها در این سال‌ها حرف‌هایی را گفتند که حالا در این مستند بی‌مبنا بودن آن حرف‌ها و ادعاها مشخص شده است.»
او یادآور شده بود: «نخستین باری که این تصاویر آرشیوی را دیدم وقتی به جلسه سینماگران با رهبر انقلاب رسیدم، با تماشای گفت‌وگوی صریحی که آنجا انجام شد و انتقادات بدون تعارفی که حتی از شخص رهبر انقلاب شکل گرفت، نخستین نکته‌ای که به ذهنم رسید این بود که این تصاویر و این جلسات سند افتخار انقلاب ماست و مخاطب باید این‌ها را ببیند».
روایت‌های بکر «در لباس سربازی»
«در لباس سربازی» به کارگردانی مهدی نقویان، روایتی ویژه از حضور رهبر انقلاب در جبهه‌ها از نخستین روزهای آغاز جنگ تحمیلی تا ترور ایشان در تیرماه سال۶۰ است. در این مستند، برخی تصاویر، فیلم‌ها، اسناد و همچنین خاطرات شفاهی خودگفته آیت‌الله خامنه‌ای از دوران دفاع مقدس برای نخستین‌بار منتشر شده است. «مسئولیت‌های نظامی آیت‌الله خامنه‌ای در سال‌های اول انقلاب»، «ممانعت ایشان از فروش هواپیماهای نظامی توسط دولت موقت»، «ماجرای حضور ایشان در جبهه‌ها و تشکیل ستاد جنگ‌های نامنظم با همراهی شهید چمران»، «ماجرای آزادسازی سوسنگرد» و... از موضوعاتی هستند که در این مستند نشان داده می‌شود. «در لباس سربازی» نیز به همت مؤسسه پژوهشی- فرهنگی انقلاب اسلامی (دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آیت‌الله‌العظمی خامنه‌ای) و مؤسسه فرهنگی- هنری شهید آوینی به کارگردانی مهدی نقویان تهیه شده است. این مستند، روایت‌های خودگفته و خاطرات شفاهی رهبر معظم انقلاب است و آیت‌الله خامنه‌ای خاطراتشان را از آدم ها و اتفاقات دوران دفاع مقدس بیان می‌کنند؛ مثلاً در جایی می‌گویند که به دیدار خانواده شهید شیرودی رفته بودند، ساعت ۱۲ شب از رادیو مطلع می‌شوند امام به ستاد مشترک ابلاغ کردند که بنی صدر هیچ گونه مسئولیتی ندارد. برکناری بنی صدر از فرماندهی کل قوا، آیت‌الله خامنه‌ای را عازم تهران می‌کند و مابقی ماجرا. نقویان در این مستند از تصاویر و اسناد جدیدی از آرشیوهای دیده نشده بهره برده و روایتی کمتر شنیده شده از دوران دفاع مقدس را روایت می‌کند. این مستندساز درباره تولید این اثر گفته بود؛ «تصمیم گرفتیم باتوجه به چهل‌سالگی وسالگرد دفاع مقدس مستندی درباره رهبری بسازیم. من کتابی را قبل از چاپ دیدم. آن کتاب تحقیقات خوبی در زمینه حضور آقا در زمان جنگ انجام داده بود. اسم این کتاب «درلباس سربازی» بود. به نظرم حیف بود این مطالب صرفاً به صورت مکتوب باقی بماند و به همین خاطر تصمیم گرفتم برای تصویری کردنش اقدام کنم. نویسنده این کتاب آقای محسن کاظمی بود». نکته جالب اینکه کارگردان اثر درباره حضور رهبری در جبهه‌های جنگ اعتراف می‌کند که «شخصاً ذهنیت درستی از حضور رهبری در جبهه نداشتم و فکر می‌کردم ایشان هم مانند بسیاری از مسئولان وقت صرفاً به‌طور موقت و ساعتی به جبهه سرکشی داشته‌اند یعنی گمان می‌کردم این بازدیدها تشریفاتی بوده است. البته اصلاً چیز عجیبی هم نیست. مسئولان رده بالا به‌دلیل مسئولیت‌هایی که داشتند وقت محدودی داشتند و به همین خاطر به جبهه سر می‌زدند و دوباره به شهر بازمی‌گشتند؛ شاید به نوعی مدیریت پروازی بود. اما نکته جالب این بود که حضور ایشان در اهواز - که مرکز اصلی حضور رهبری در جبهه بود- متفاوت از این حرف‌ها بود و به نوعی به همین خاطر از سقوط اهواز جلوگیری شد».
نظر شما